Het valt kennelijk niet mee om de lessen van de geschiedenis te leren. Het is ons al vaak voorgehouden dat we daardoor de fouten van het verleden zullen herhalen.
Denk nu niet ik dat ik een pessimist ben. Het gaat mij om feiten. Geen ‘alternatieve feiten’, maar waarneembare.
We kunnen weten, dat allerlei –ismen gevaarlijk zijn en verschrikkelijk veel ellende veroorzaken. Dichtbij kun je denken aan dogmatisme. Mijn gelijk rechtvaardigt dan de veroordeling, de verkettering van andersdenkenden. Uitsluiting tot en met brandstapel en onthoofding. We zien elkaar niet meer staan, met alle mogelijke gevolgen van dien. Leninisme, Stalinisme, Maoïsme, ze hebben hun miljoenen vermoord. En waar we nu in toenemende mate en direct mee te maken hebben is fascisme en antisemitisme. In de Verenigde Staten moest (zelfs) Trump zijn mond opendoen als reactie op de vele bedreigingen van Joden en joodse instellingen. Of hij zich afvraagt wat de reden is dat dit is losgebarsten sinds hij president is weet ik niet. In het Verenigd Koninkrijk is de verdeeldheid ook flink toegenomen sinds de Brexit. Vreemdelingenhaat uit zich nu op allerlei manieren. Er zijn nog heel wat meer voorbeelden te noemen, maar goed, deze spelen buiten onze grenzen.
In eigen land? Luisterend naar argumenten waarom mensen de eenmanspartij steunen die bovenaan staat in de peilingen, bekruipt mij een vreemd gevoel. Zonder dat bekend is wat de concrete plannen zijn na de verkiezingen, verwachten mensen dat het hen beter zal gaan wanneer deze partij het voor het zeggen krijgt. Het herinnert mij aan het verhaal van de man die opgroeide in een gezin waarvan de vader zich aansloot bij de NSB. Het gezin was arm en de vader dacht dat alles beter zou worden als … Degene die mij dit vertelde, werd na de oorlog samen met zijn vader opgesloten in Kamp Amersfoort. Hij was pas veertien … Het verdriet tijdens en na de oorlog kan bekend zijn. Om eerlijk te zijn moet ik zeggen dat ik voor de motivatie van deze vader begrip heb ook al kom ik uit een verzetsgezin. De wanhoop en uitzichtloosheid die wordt veroorzaakt door blijvende armoede laat een mens al snel elke strohalm vastgrijpen denk ik.
Ook nu voelen mensen zich bedreigd en tekortgedaan. Er is – terecht of onterecht – zorg en angst over de toekomst. Maar hoe reageren we daarop? Zoeken we een zondebok? Van die keuze is het verleden vol. Tranen en bloed en totaal geen oplossing – dat zijn de vruchten van die keuze.
Of laten we de boel de boel? Zal het wel meevallen allemaal? Kop in het zand?
De joodse schrijver Elie Wiesel kwam als kind in een concentratiekamp. Hij overleefde en van hem leren we de les, dat wie wegkijkt van onrecht, grote kans heeft het volgende slachtoffer te zijn. En ook dat de toekijker net zo schuldig is als de beul die de wagon vol laadt met joodse kinderen en volwassenen.
Er is maar één weg mijns inziens en dat is luisteren naar Jezus: Zoals u behandeld wilt worden, doe het zo uw medemens.
